داروی مرکب دو طب اسلامی
مقدمه
دارو های روایی گنجینه عظیم قابل استفاده جهت ارتقا سلامت جامعه است؛ یکی از این داروها داروی مرکب دو طب اسلامی است که به زنجفیلات و بقس۲ نیز شناخته می شود. این دارو از داروهای شاخص درمان معده بوده که در این نوشته به آن خواهیم پرداخت:
مشخصات کلی
مرکب دوم یا زنجفیلات (بقس۲) از جمله دارو های روایی در طب اسلامی دارای خصوصیات درمانی از جمله برای معده می باشد.
دارو در احادیث پزشکی
متن روایت
تَأْخُذَ مِنَ الزَّنْجَبِیلِ الْیَابِسِ اثْنَیْنِ وَ سَبْعِینَ مِثْقَالًا وَ مِنَ الدَّارِفُلْفُلِ أَرْبَعِینَ مِثْقَالًا وَ مِنْ شنه [شَبَهٍ] وَ سَاذَجٍ وَ فُلْفُلٍ وَ إِهْلِیلَجٍ أَسْوَدَ وَ قَاقُلَّهٍ مُرَبًّى وَ جَوْزِطِیبٍ وَ نَانْخَواهٍ وَ حَبِّ الرُّمَّانِ الْحُلْوِ وَ شُونِیزٍ وَ کَمُّونٍ کِرْمَانِیٍّ مِنْ کُلِّ وَاحِدٍ أَرْبَعُ مَثَاقِیلَ. یُدَقُّ کُلُّهُ وَ یُنْخَلُ ثُمَّ تَأْخُذُ سِتَّمِائَهِ مِثْقَالٍ فَانِیذٍ جَیِّدٍ فَتَجْعَلُهُ فِی بَرْنِیَّهٍ وَ تَصُبُّ فِیهِ شَیْئاً مِنْ مَاءٍ ثُمَّ تُوقِدُ تَحْتَهَا وَقُوداً لَیِّناً حَتَّى یَذُوبَ الفَانِیذُ. ثُمَّ تَجْعَلُهُ فِی إِنَاءٍ نَظِیفٍ ثُمَّ تدر [تَذُرُّ] عَلَیْهِ الْأَدْوِیَهَ الْمَدْقُوقَهَ وَ تَعْجِنُهَا بِهِ حَتَّى تَخْتَلِطَ ثُمَّ تَرْفَعُهُ فِی قَارُورَهٍ أَوْ جَرَّهٍ خَضْرَاءَ الشَّرْبَهُ مِنْهُ مِثْلَ جَوْزَهٍ فَإِنَّهُ لَا یُخَالِفُ أَصْلًا بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى.
ترجمه روایت
زنجفیل(هفتاد و دو مثقال یعنی سیصد و سی و یک گرم)، دار فلفل(چهل مثقال یعنی صد و هشتاد و چهار گرم)، شِبه یا شِنه، ساذج هندی، فلفل سیاه، هلیله سیاه، مربای قاقله، جوزبویا، زنیان، دانه انار شیرین، سیاه دانه، زیره کرمان،(از کدام چهار مثقال)، همه باهم آسیاب شوند و سپس الک شوند. سپس ششصد مثقال شکر (دو کیلو و هفتصد و شصت گرم) در یک قابلامه قرار بدهید و کمی آب روی آن بریزید و روی آتش قرار دهید تا شکر ها آب بشود بعد مواد داخل آن ریخته میشود و با آتش ملایم حرارت داده میشود و درآخر در ظرف تمیزی ریخته میشود.
خواص درمانی
به اذن خداوند متعال برای:
- تپش قلب
۲. بلند نفسی (نفس همراه با صدا یا تند تند نفس کشیدن)
۳. معده درد و تقویت آن
۴. درمان پهلو درد
۵. مرکب دو آب رو را زیاد می کند، صورت را شاداب و با طراوت می نماید.
۶. رفع زردی اعم از زردی صورت و یا قسمتهای دیگر بدن نافع است.
۷. مرکب دو داروی اصلی در بیماری های معده و مشکلات قلبی ناشی از بیماری معده می باشد. به محض استفاده از این دارو درد معده برطرف می شود.
ترکیبات و نحوه تهیه دارو
محتویات دارو
طرز تهیه مرکب ۲ زنجفیلات
زنجبیل خشک هفتاد و دو مثقال
دار فلفل چهل مثقال
شنه ۴ مثقال
سلاج هندی ۴ مثقال
فلفل سیاه ۴ مثقال
هلیله سیاه ۴ مثقال
قاقله مربایی ۴ مثقال
جز بوآ ۴ مثقال
نانخواه ۴ مثقال
دانه انار شیرین ۴ مثقال
سیاه دانه ۴ مثقال
کمون کرمانی (زیره سیاه کرمان) ۴ مثقال
روش ساخته
روش ساخت مرکب دو یا زنجفیلات: همه را با هم آسیاب می کنیم (به استثنای سیاهدانه)
ششصد مثقال شکر خوب در یک ظرف قرار می دهیم. و به همراه مقداری آب روی آتش ملایمی قرار داده تا اینکه شکر آب شود.
سپس آن را در یک ظرف تمیز قرار می دهیم . و این داروها را که گفتیم روی شکر می پاشیم.
تا یک خمیر تهیه شود مرکب دو را در یک ظرف شیشه ای یا کوزه سبز قرار می دهیم.
نحوه مصرف و پرهیزات
زنجفیلات را یک قاشق چای خوری بعد از هر وعده غذایی سنگین میل کنید، (یعنی در کل، روزانه به اندازه یک جوز (دو عدد فندق) مصرف شود) (می توانید مقدار مورد نظر از دارو را با آب میل کنید)
نکات
هر مثقال چهار و شش دهم گرم است.
در حیقیت ترکیب اصلی داروی مرکب دو طب اسلامی (یا همان زنجفیلات) زنجفیل است چون هفتاد و دو مثقال از آن در این دارو وجود دارد. زنجفیل گیاهی است شناخته شده ولی گاهی این گیاه کهنه است حتی الامکان سعی کنید بگیرید و آسیاب کنید آسیاب شده نگیرید احتمال دارد چیزی به آن اضافه شده باشد یا کهنه باشد.
دار فلفل یا فلفل دراز شکل آن شبیه به فلفل نیست.
شنه در کتابها ذکر نشده است احتمالاتی دادیم. اما اشنه گیاهی شناخته شده اما کمیاب است در تردید باقی ماندیم شبه یا شنه چیست؟ زمانکیه به حج مشرف شدم همین اشنه را در عربستان میگویند شبه. حداقل شبه با یک نسخه از روایت مطابقت میکند.
ساذج هندی یک گیاه باغی و در آبهای راکت و آب دریا رشد میکند برگهایی سبز رنگ است و کهنه آن قهوی رنگ است گیاه معطری است و همانند اشنه است.
دیگر نکات
مراد از قاقله همان هل است و بهترین هل همان هل سبز است.
درمورد هل مربا یک احتمال این است که آب هل تازه را بگیرند در معض آفتاب قرار بدند تا اینکه رب بشود. احتمال دوم این است که هل را آسیاب کنند با آب مخلوط شود و در معرض آفتاب قرار بدهند تا تبدیل به خمیر بشود. معطر هم میشود. احتمال سوم این است که مثل بقیه مربا ها با عسل یا شکرِخوب ، مربای هل درست کنیم .
کتابهای لغت احتمال دوم را تایید میکنند و از همه قوی تر همان احتمال دوم است. اما احتمال اول خیلی سخت است چون هل آب ندارد.
جوز طیب همان جوز بویا است و جوز هندی نیست. کلمه جوز یعنی گردو یک گیاهی است شبیه گردو منتهی ریز است. پوستی شبیه گردو دارد اما سفتی آن را ندارد و سریع آسیاب میشود.
اگر شکر سرخ باشد زیاد نیاز به آب ندارد اگر شکر بازار باشد به آبِ زیاد نیاز دارد. اگر شکرِ نی شکر باشد کنترل و تنظیم آن مشکل است نیاز به فن دارد.
بهترین حالت این دارو آن است که در موقعی که درست شده باشد نه خمیر باشد نه خیلی سفت باشد خشک میشود و درعین آن ترد است.
درست کردن این دارو حساس است باید در مقدار آب خیلی دقت کرد یک کم آب بیشتر بشود دارو شل میشود و کپک میزند و اگر مقدار آب کم شود دارو سفت و سوهان میشود. باید ده مرتبه درست شود تا انسان مهارت بدست بیاورد.
در شیشه یا در کوزه باید قرار داده بشود اما امروزه ما در ظروف پلاستیکی قرار میدهیم.
پرهیزات
زنجفیلات یا همان مرکب دو باید توسط طبیب ساخته و با تجویز ایشان مصرف شود. ضمنا افراد دارای فشار خون و باردار در مصرف دارو احتیاط کنند.
همچنین شما می توانید سوالات خود را در بخش نظرات بنویسید تا کارشناسان ما در اسرع وقت به آن پاسخ دهند.
بدون دیدگاه