داروی زحیر : درمان خونریزی روده و اسهال خونی در طب اسلامی
زَحیر، که در طب قدیم به شرایطی مانند خونریزی روده، اسهال خونی شدید (دیسانتری) و التهابات مشابه اشاره دارد، یکی از بیماری‌های گوارشی است که در منابع طب اسلامی برای آن راهکارهایی ارائه شده است. در این مطلب، به معرفی داروی زحیر که نام دیگر آن مغاث است و مؤثر برای درمان اسهال می‌پردازیم.
موارد مصرف و خواص داروی زحیر
داروی گیاهی مغاث یا همان داروی زحیر ، برای درمان مشکلات گوارشی خاصی توصیه شده است. مهم‌ترین موارد مصرف آن عبارتند از:
- رفع خونریزی روده‌ها
- درمان اسهال خونی (دیسانتری)
- کمک به بهبود کولیت روده (التهاب روده بزرگ)
- مؤثر در بهبود زخم‌های دستگاه گوارش و روده
زحیر در روایات
اساس تهیه این دارو، روایتی معتبر است که از پنجمین پیشوای شیعیان، حضرت امام محمد باقر (علیه‌السلام)، نقل شده است. در این روایت، روش تهیه دارویی برای درمان “زحیر” این‌گونه بیان شده است:ش
ترجمه روایت:
«امام برای زحیر فرمود: یک جزء خربق سفید، یک جزء اسفرزه، یک جزء صمغ عربی و یک جزء گل ارمنی را با آتش ملایم بو داده (تفت داده) و مقداری از آن را به‌صورت خشک مصرف کنند.»
ترکیبات زحیر
بر اساس روایت مذکور، برای تهیه این دارو به مواد زیر به نسبت مساوی نیاز دارید:
- خربق أبیض (خربق سفید): ۱ واحد (جزء)
- بزر القَطُونَا (اسفرزه): ۱ واحد (جزء)
- صمغ عربی: ۱ واحد (جزء)
- الطین الأَرمَنِی (گل ارمنی): ۱ واحد (جزء)
(منظور از “واحد” یا “جزء” نسبت مساوی وزنی است. برای مثال، می‌توانید از هر ماده ۱۰ گرم یا ۵۰ گرم، بسته به نیازتان، استفاده کنید.)
روش تهیه و آماده‌سازی زحیر
برای تهیه این دارو، مراحل زیر را با دقت دنبال کنید:
- آسیاب کردن مواد: تمام مواد اولیه (خربق سفید، صمغ عربی و گل ارمنی) به جز اسفرزه را آسیاب کرده و سپس الک کنید تا کاملاً نرم و یکدست شوند.
- آماده‌سازی و افزودن اسفرزه: دانه‌های اسفرزه را جداگانه به‌دقت پاک کنید تا از گرد و غبار و ناخالصی‌ها تمیز شوند. توجه داشته باشید که اسفرزه نباید آسیاب شود. سپس دانه‌های پاک شده اسفرزه را به پودر مخلوط شده در مرحله قبل اضافه کنید و خوب هم بزنید تا در تمام ترکیب پخش شود.
- تفت دادن (بو دادن): مخلوط نهایی به‌دست‌آمده را در یک ظرف مناسب ریخته و روی حرارت بسیار ملایم، بدون اضافه کردن هیچ‌گونه روغن، کمی تفت دهید (بو دهید). این کار را تا زمانی ادامه دهید که رنگ مخلوط اندکی تغییر کند و بوی خامی مواد گرفته شود. دقت کنید که مواد نسوزند، زیرا حرارت زیاد خاصیت دارو را از بین می‌برد.
نکات مهم در تهیه و مصرف
- اثربخشی در اسهال: این ترکیب به‌ویژه برای درمان انواع اسهال، حتی موارد شدید و مقاوم (اسهال خونی)، بسیار مؤثر گزارش شده است.
- تهیه تازه: ظاهر روایت و تأکید بر تفت دادن (“یُقْلَیٰ”)، این نکته را می‌رساند که بهتر است این دارو به مقدار کم و برای هر بار مصرف یا مصرف چند روز، به‌صورت تازه تهیه و تفت داده شود تا کیفیت و اثربخشی آن حفظ گردد. از تهیه مقدار زیاد برای نگهداری طولانی‌مدت خودداری کنید.
- نوع صمغ: منظور از “صمغ عربی”، صمغی است که از درختان خاص مناطق عربی (مانند درخت آکاسیا) به دست می‌آید. هرچند صمغ درختان ایرانی (که گاهی صمغ فارسی نامیده می‌شود) نیز خواصی دارد، اما طبق منابع و تاکید روایت، اثرگذاری صمغ عربی در این ترکیب بیشتر است.
- عدم نیاز به آسیاب اسفرزه: همان‌طور که در روش تهیه ذکر شد و در بسیاری از ترکیبات طب سنتی رایج است، دانه‌های اسفرزه نباید آسیاب شوند و باید به‌صورت سالم به مخلوط اضافه گردند تا لعاب و خواص خود را به‌تدریج در دستگاه گوارش آزاد کنند.
روش مصرف داروی زحیر
پس از تهیه و تفت دادن مخلوط طبق دستور بالا (بدون روغن)، روزانه یک قاشق چای‌خوری از آن را به‌صورت خشک (بدون مخلوط کردن با آب یا مایعات دیگر) میل کنید.
دوز مصرف برای کودکان:
- برای کودکان ۲ تا ۷ سال: نصف قاشق چای‌خوری
- برای کودکان زیر ۲ سال: یک چهارم قاشق چای‌خوری
بدون دیدگاه